12:27

پژوهش «شناخت نقشه‏‌های نوظهور فرش دستباف دورۀ قاجار» با توجه به رسالت گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری که همان آفرینش ابداعی یا باز آفرینی آثار درجه یک و هویتی هنرهای سنتی است در این مرکز به انجام رسید.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سید عبدالمجید شریف زاده رییس گروه پژوهشی هنرهای سنتی امروز 30اردیبهشت 1400 با اعلام این خبر گفت: این پژوهش توسط لیلا نفیسی‏‌نیا کارشناس پژوهشی این مرکز انجام شده است.
او با بیان اینکه مطالعه و شناخت فرش ایران در دوره های مختلف تاریخ ایران، به نوعی مطالعۀ خود تاریخ این کشور است زیرا این هنر یکی از مهم‏ترین هنرهای مردمی و سنتی محسوب می شود تصریح کرد: این پژوهش در پی آن است که تفاوتهای بارز قالی‏های دوره قاجار با فرش‎های دوره‏ های قبل را مشخص و به مطالعۀ عوامل مؤثر در بروز تحولات فرش این دوره بپردازد.
او گفت: به این ترتیب از طریق منابع مکتوب از جمله کتب، منابع و سایتها و نیز مصاحبه با اساتید فن، مجموعه ‎ای از نقشه‎های مختص این دوره مشخص و معرفی شده و بر اساس مضمون و محتوای این نقشه‎ها، طبقه‎بندی طرح‎های این دوره انجام شده است.
شریف زاده در ادامه با بیان اینکه در دورۀ قاجار با ایجاد تغییرات در نظام سنتی جامعه و رواج انواع صنایع و تکنیک‌های تولید، تغییرات بسیاری در فرش ایجاد شد که از جمله محسوس‎‌ترین این تغییرات، بروز نقشه‌‎های جدید و متفاوت با دوره‎های پیشین، ابعاد خاص فرش‎ها و کاربری‎‌های جدید است خاطرنشان کرد :قالی‌های تصویری نمونۀ شاخص این تغییر است که بر پدیدۀ تصویرگری در فرش تأکید می‎‎‌کرد.
وی در ادامه برخی از عوامل گرایش به این موضوع را گرایش به هنر غرب و طبیعت‎‌پردازی، تحت تأثیر ارتباط بافرهنگ غرب، ظهور عکاسی، چاپ سنگی، نقاشی قهوه خانه‎ای و علاقه به موضوعات ادبی و فرهنگ باستانی ایران و کشف محوطه‎‌های باستانی و معرفی آثار دوره‎های قبل به شکل فراگیر اعلام کرد .
رییس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه افزود: در دورۀ قاجار علاوه بر دربار، بسیاری از صاحب منصبان و والیان حکومت‌های محلی نیز اشتیاق زیادی به فرش به عنوان محصولی فاخر و هنرمندانه پیدا کردند و تعدادی نقشه و طرح به نام برخی از آنان شهرت یافت که از آن میان می‌‎توان به طرح مشهور به گلدانی ظل السلطانی، طرح مستوفی، طرح وزیری و طرح بختیار اشاره کرد.
او اظهار کرد :در اواخر این دوره با توجه به اقبال اروپا و آمریکا به فرشهای ایرانی که از صادرات آن در دورۀ ناصرالدین‌شاه و شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی آغاز شده بود، شرکت‌های خارجی از جمله زیگلر و کمپانی شرق، مشغول تولید فرش در ایران شدند که بعدها منجر به تأسیس شرکت سهامی فرش ایران شد.
به گفته شریف زاده، دورۀ قاجار، دورۀ معرفی فرش ایران به جهانیان و رونق تجارت بین المللی فرش بود تا جایی که در سال 1906میلادی 17کشور دنیـا از خریـداران فرش ایران بودند.
او رایج‌‏ترین نقشه‎‌های دورۀ قاجار را در دو دستۀ کلی قرارداد و گفت: دسته نخست نقشه‎‌های کهن شامل نقشه‎‌های عشایری و روستایی، نقشه‏ های دورۀ صفوی همچون ترنج دار، لچک و ترنج و شاه عباسی‌های افشان، نقشه‌های هراتی به ویژه هراتی‏ های گلدانی و افشان که در این گروه بسیاری از طرح‏های پیشین قرار می‏گیرند و همانند گذشته ساختارهای مسلطی مانند لچک ترنج و ترنجی سیمای کلی فرش‏‌های قاجاری را تشکیل می‌دهند.
شریف زاده دسته دوم را نقشه های نوظهور شامل نقشه ‏های تصویری (مضامین روایی و ادبی، مناظر، شخصیت‎‌ها)، نقشه‌های منسوب به رجال (ظل السلطانی، مستوفی و…) نقشه‎های نیمه تجریدی(گل فرنگ، درختی حیواندار)، نقشه‌های عجیب و غریب (نقش اجنه، واق واق و….) و نقشه‏ های اقتباسی( قفقازی، گوبلنی و…) خواند و افزود: بزرگترین مرکز قالیبافی ایران در زمان قاجار اراک (سلطان آباد) و نواحی اطراف آن دانسته شده است.
رییس گروه پژوهشی هنر های سنتی اظهار کرد :طرحها و نقوش فرش قاجار در مقایسه با طرحهای پرتکلف، فاخر و درباری دورۀ درخشان فرشبافی ایران، دوره صفوی، ساده و عامیانه است.
او در پایان با بیان اینکه ظهور و گسترش طرحهای تصویری و اقتباسی، مهمترین پدیده در طرح و نقش قالیهای این دوره است تصریح کرد : نقوش به‌کار رفته در این فرش‏‌ها به استثنای طرح‌های تصویری، بیشتر گیاهی است و نقوش حیوانی، به ویژه حیوانات غیرواقعی، تا حدودی حضور یافته است و گرایش به واقعگرایی و طبیعت پردازی در ترسیم نقوش از دیگر ویژگی‌های قالیهای قاجار به شمار می رود.

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *